MADDİ MANEVİ TAZMİNATLAR

Maddi Manevi Tazminatlar

Ölümlü trafik kazaları ve yaralamalı trafik kazaları, ülkemizde sıkça yaşanan kazalardır. Öyle ki trafik kazalarının sayısı her sene binlerle ifade edilmekte, ölen kişilerin sayısı da binleri bulmakta hatta geçmektedir. Trafik kazaları sonuncunda kişiler ölmekte, geride bıraktığı aileleri ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler mağdur olmaktadır. Özellikle ölümlü trafik kazalarında ölen kişinin yakınları büyük bir destekten yoksun kalmakta, manevi açıdan da tatmini zor acılar yaşamaktadırlar. İşte bu nedenle trafik kazaları neticesinde ölen şahısların yakınlarının başvurularıyla maddi ve manevi tazminat davaları açılmakta, bu davalarda ölen kişinin yakınlarının bir nebze de olsa tatmin edilmesi amaçlanmaktadır. şimdi açılacak maddi ve manevi tazminat davasına ve sürece ilişkin açıklamalarda bulunacağız.

Trafik Kazalarında Sorumluluk Kimdedir?

Maddi hasarlı trafik kazaları, sürücülerin kendi aralarında uzlaşması ile çözümlenmektedir. Fakat yaralamalı ve ölümlü trafik kazalarının varlığı halinde hukuki süreç başlayacak ve Savcılık Makamı, olayın suç teşkil etmesi nedeniyle gerekli tahkikatı yapacaktır. İşte soruşturması başlanan kazada kusur oranlarının belirlenmesi Bilirkişiler aracılığı ile olmaktadır. Bilirkişiler düzenledikleri raporlarda kusurun hangi sürücüde olduğunu belirlemekte, bu husus da maddi ve manevi tazminat davaları aşamasında önem taşımaktadır.

Karayolları Trafik Kanunu, kaza halinde kimlerin sorumlu tutulacağını ve hangi nedenle sorumlu tutulacaklarını düzenlemiştir. Buna göre ;  ‘bir motorlu aracın işletilmesi bir kimsenin ölümüne veya yaralanmasına yahut bir şeyin zarara uğramasına sebep olursa, motorlu aracın bir teşebbüsün ünvanı veya işletme adı altında veya bu teşebbüs tarafından kesilen biletle işletilmesi halinde, motorlu aracın işleteni ve bağlı olduğu teşebbüsün sahibi, doğan zarardan müştereken ve müteselsilen sorumlu olur’.

Karayolları Trafik Kanunu’nun 85. maddesi doğrultusunda bir kazanın meydana gelmesi halinde hem sürücü, hem de araç sahibi hem de aracın bağlı olduğu şirket (teşebbüs) sahibi sorumlu olacaktır. Bu şahısların sorumlu olabilmesi için kanunun aradığı şartlar şu şekildedir :

1. Şahsa veya malına zarar gelmiş olmalı

2. Bu zarar trafik kazası nedeniyle meydana gelmiş olmalı

3. Kaza, Motorlu bir aracın işletilmesi nedeniyle meydana gelmiş olmalı

4. Zarar ve trafik kazası arasında illiyet bağı olmalıdır.

İşleten, Teşebbüs Sahibi Kavramları

Karayolları Trafik Kanunu, işleten ve teşebbüs sahibi kavramlarından bahsetmektedir. Aynı kanunun 3. maddesine göre işleten ; ‘araç sahibi olan veya mülkiyeti muhafaza kaydıyla satışta alıcı sıfatıyla sicilde kayıtlı görülen veya aracın uzun süreli kiralama, ariyet veya rehni gibi hallerde kiracı, ariyet veya rehin alan kişidir’ şeklinde tanımlanmıştır. Daha basit tabirle trafik sicilinde veya trafik belgesinde araç sahibi olarak görünen kişi işleten sayılacaktır. Fakat uygulamada araç her zaman malik tarafından kullanılmamaktadır. İşte bu nedenle araç üzerinde hakimiyeti bulunan ve aracı bifiil kullanan kişi de işleten sayılacaktır.

Yine kanun maddesinde teşebbüsten bahsedilmiş olup teşebbüs sahibi kavramı için özellikle otobüs firmaları ve nakliyat firmaları örnek gösterilebilir. Nitekim bir otobüs firmasına ait aracın trafik kazasına karışması halinde o firma sahibinin de sorumlu olacağı açıktır.

MADDİ – MANEVİ TAZMİNAT

Trafik Kazası Nedeniyle Ölüm ve Yaralama Halinde Maddi Tazminat

Trafik kazası nedeniyle kişinin ölümü halinde Türk Borçlar Kanunu doğrultusunda bazı tazminat kalemlerin talep edilebilmesi gündeme gelecektir. Ölümlü trafik kazası neticesinde ilgililerinin talep edebilecekleri tazminatlar şu şekildedir :

    1. Destekten Yoksun Kalma Tazminatı

    2. Cenaze ve Defin Giderleri

    3. Tedavi ve Hastane Giderleri (ölmeden önce bir süre tedavi görülmüşse)

    4. Aracın Zararının Giderilmesi

Trafik kazası nedeniyle kişinin ölmesi halinde yukarıda sayılan tazminat hususları talep edilebilecektir. Bu hususların en önemlisini destekten yoksun kalma tazminatı oluşturur. Nitekim kişinin ölümü ile birlikte geride bıraktığı kişiler (anne, baba, çocuklar, kardeş vb. yakınlar) ölen kişinin desteğinden yoksun kalacak, belki de hayatlarını idame etmekte zorlanacaklardır.

Trafik Kazası Nedeniyle Ölüm ve Yaralama Halinde Manevi Tazminat

Karayolları Trafik Kanunu’nun 90. maddesinde trafik kazalarından doğacak zararlara ilişkin açılacak maddi ve manevi tazminat davalarında Borçlar Kanunu’nun haksız fiile ilişkin hükümlerinin uygulanacağından bahsedilmektedir. Buna göre Türk Borçlar Kanunu’nun 56. maddesine göre manevi tazminat ; ‘bir kimsenin bedensel bütünlüğünün zedelenmesi durumunda zarar görene uygun bir miktar paranın ödenmesi’ anlamını taşımaktadır. Bu nedenle trafik kazası nedeniyle yaralanan kişilerle birlikte ölen kişinin mirasçıları manevi tazminat talep etme hakkına sahiptir.

Cismani zarar olarak adlandırılan bu husus vücut bütünlüğüne kaşı verilmiş zararı ifade etmektedir. Cismani zararın kapsamına kişinin ruh bütünlüğünün ihlali, sinirsel bozukluklar gibi haller de girmektedir. Nitekim trafik kazası neticesinde annesini, babasını, kardeşini veya eşini(karısını) kaybeden kişiler manevi açıdan zarara uğrayacak ve cismani zarar kapsamına dahil edilecektir.

Manevi tazminat talep edilebilmesi için bazı şartlar söz konusudur. Bunlar :

    1. Trafik Kazası olmalıdır

    2. Trafik kazası neticesinde bir zarar meydana gelmelidir

    3. Zarar ile trafik kazası arasında illiyet bağı olmalıdır

    4. Eylem, hukuka aykırı olmalıdır

Bu şartların haricinde bazı özel şartların da varlığı söz konusudur. Bunlar :

    1. Trafik kazası neticesinde cismani bir zarar olmalıdır (ölüm veya yaralanma)

    2. Davayı ölenin yakınları veya zarara uğrayan kişi açmalıdır.

    3. Yukarıda bahsedilen şartlar neticesinde manevi tazminata hükmedilebilmelidir.

Trafik Kazası Neticesinde Açılacak Manevi Tazminatın Talep Şekli

Ölümlü trafik kazalarında açılacak manevi tazminat davalarında, manevi tazminat talebi dava açılışında belirlenmeli ve manevi tazminat bedeli iyi irdelenmelidir. Türk Hukuk Sisteminde, manevi tazminatın tekliği ilkesi geçerli olup kişiler dava sürecinde taleplerini arttıramayacaktır. İşbu nedenle manevi tazminat talepleri için kısmi dava söz konusu olamayacak ve dava sürecinde ıslah yolu ile manevi tazminat talebi arttırılamayacaktır.

ZAMANAŞIMI 

Karayolları Trafik Kanunu’nun 109. maddesine göre ‘motorlu araç kazalarından doğan maddi zararların tazminine ilişkin talepler, zarar görenin, zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten itibaren başlayarak iki yıl ve herhalde kaza gününden başlayarak on yıl içinde zamanaşımına uğrar’ demektedir. Türk Borçlar Kanunu’nun da 72. maddesi aynı doğrultuda olup 2 ve 10 yıllık zamanaşımı süreleri düzenlenmiştir.şayet ceza hukuku anlamında suç teşkil eden bir fiil söz konusu ise ceza kanunları daha fazla zamanaşımı süresi öngörüyorsa bu süre uygulanacaktır.